Ontwikkelingsroman

Roman waarin het proces van geestelijke en lichamelijke groei van de hoofdpersoon tot zijn volwassenheid centraal staat. Het verschil met de Bildungsroman is niet altijd precies aan te geven; sommigen maken dan ook geen verschil. Niettemin wordt de nadruk bij de Bildungsroman doorgaans gelegd op het opvoedingselement als kenmerk. Een goed voorbeeld van een ontwikkelingsroman is James Joyce's A portrait of the artist as a young man (1916). Nederlandse voorbeelden zijn Multatuli's Woutertje Pieterse (1870-1875) en S. Vestdijks Anton Wachter-romans.

LIT: Best; Gorp; MEW; Wilpert. [G.J. van Bork]

Bildungsroman of Erziehungsroman

Roman waarin de opvoeding en karakterontwikkeling van de hoofdpersoon centraal staat. Het gaat daarbij om de vorming van de held tot zijn volwassenheid. De grenzen met de ontwikkelingsroman zijn moeilijk aan te geven. Bij de ontwikkelingsroman ligt de nadruk vooral op het proces van de lichamelijke en geestelijke groei van het kind tot volwassene. In feite vertoont de Bildungsroman didactische trekken die gebaseerd zijn op de opvoedingsidealen zoals die bijv. in de Verlichting werden geformuleerd. Een beroemd voorbeeld is Goethe's Wilhelm Meisters Lehrjahre (1795-1796). Ook Dickens' David Copperfield (1849-1850) wordt als voorbeeld genoemd. In Nederland kan De kleine Johannes (1887) van F. van Eeden als voorbeeld gelden, evenals André Terval (1930) van R. Brulez.

LIT: Baldick; Best; Cuddon; Gorp; Metzler; MEW; Scott; Wilpert; F. Martini. ‘Der Bildungsroman’, in: Deutsche Vierteljahrschrift 35 (1961), p. 44-63. [G.J. van Bork]